Metaverse; internetteki herkese açık, ortak bir sanal dünyadır ve hızla gerçek hale ulaşan bir konsepttir. Belirtilmelidir ki Metaverse sadece 1 tanedir; birden fazla sanal dünyayı ve Sandbox, Decentraland, CryptoVoxels gibi sanal domainleri içerir. Birbirinden bağımsız tüm bu dünyaların ortak noktası ise ‘‘ortak açık alan’’dır. Bu yapılar dış dünyadan soyutlanmamışlardır, kendinizi veya envanterinizdeki herhangi bir şeyi Metaverse içerisinde bir sanal dünyadan diğerine taşıyabilirsiniz. Facebook veya Twitter üzerindeki tüm paylaşımlarınızın dökümlerini alamazsınız. Ancak kendi ‘‘avatar’’ınızı (örneğin) Decentraland’dan Sandbox’a kolaylıkla aktarabilirsiniz. Birinde var olan avatar diğerinde de otomatik olarak var oluyor, tek ihtiyacınız olan aktarmak istediğiniz sanal dünya ve oraya aktaracaklarınız için bir ara yüz. Kusursuz Metaverse deneyiminin gerçekleşmesinin arkasında ‘‘ortak açık alan’’ yatmaktadır. Metaverse konseptine gerçek değeri ve üssel büyüme potansiyeli; herhangi bir platformun haricinde var olan varlık ve veri kaynağıdır. Peki bu ortak açık alan nasıl yaratıldı ve işlendi? Veri Ekonomisi…
Veri Ekonomisi Nedir?
Veri Ekonomisi; veri tabanlı servis ve ürünler için bir dijital ekosistemdir. Veri depolarından hesap kaynaklarına, veri pazarlarından otonom ajanlara kadar uzanır. Web2 genellikle FAANG ve NASDAQ tarafından temsil edilir; kriptoda bu görevi, Data Ekonomi tokenlerine yatırım yapan öncü merkezsiz ETF olan DATA yerine getirir. Veri ekonomisi, ABD’nin en büyük şirketlerinin bel kemiğini oluşturduğu gibi bu durum kripto için de geçerlidir. Chainlink, IPFS ve The Graph; piyasa hacmine göre sıklıkla ilk 10-50 token arasında yer alan, kripto ekonomisinde veriye dayalı en büyük 3 servistir. Çünkü onlar Sandbox’ın da aralarında yer aldığı neredeyse tüm platform ve akıllı kontratlar tarafından kullanılır. Aslında veri, tüm DeFi piyasa değerinden daha fazlasına sahiptir.
Data Ekonomisi Metaverse İçin Neden Kıymetlidir?
Yukarıdaki görselin de söylediği gibi Metaverse’in neredeyse tüm üyeleri birer ‘‘açık ortak alan’’ halinde veri ekonomisi üzerine inşa edilmiştir. Bu merkezsiz veri protokolleri; Sandbox gibi bağımsız sanal dünyaların Metaverse adı verilen, birbirleriyle bağlantılı, ortak sanal gerçeklik ile bağdaşmalarını sağlar. Onlar olmasaydı web3 tokenize sanal dünyalara atfedilen değer, Facebook gibi tek merkezli web2 platformlarına kıyasla çok daha az olurdu. Veri merkezci, zincirinden bağımsız kemik kadro; Metaverse aslen yaratan ve onu deneyimleyenlere değer katan asıl unsurlardır. Onlar her merkezsiz uygulama, oyun veya etkileşimde bulunduğunuz herhangi bir yapı için süreklilik, kullanılırlık ve erişilebilirlik sağlar.
Sürekli Metaverse Gerçekliği
Metaverse yaratmanın temel konsepti olarak ‘‘açık ortak alan’’ı vurgulamıştık. Bu konseptin güçlü olmasının sebebi; sizi Ethereum, Solana veya herhangi bir zincire mecvur bırakmamasıdır. Tokenize edilmiş akıllı kontrat platformunuz popülaritesini yitirse hatta tamamen faaliyetlerine son verse dahi varlıklarınız, sürekli depo katmanında saklanır.
Sandbox Whitepaper’dan ‘‘IPFS; dijital varlığın depolanması ve sahibi izin vermedikçe değiştirilemezliğinin sağlanması için kullanılır.’’
Token aidiyeti temsil eder fakat neyin aidiyetini? Filecoin veya Arweave platformları üzerindeki bir nötr içerik verisini. Asıl sahip olduğunuz ise NFT kontratı ile ilişkilendirilmiş veridir.
Filecoin ve Arweave tokenomikleri sayesinde Metaverse içerisinde herhangi bir içerik depoladığınızda o içeriğin her zaman kullanılabilir olacağının garantisini alırsınız. Bir anda tüm evinizle beraber sanal ortamda belirivermeyeceksiniz ancak gerçek anlamıyla evsiz de kalmayacaksınız. Bu, Metaverse’in tüm katmanlarına uzanır. Eğer onu güvenli ve devamlı şekilde depolayamazsak gerçeklerin, yükselen deniz karşısında kaybolan kumsallar gibi eridiğini görürüz.
Süreklilik kavramı sadece verinin kendisi için değil ona nasıl erişğimiz konusunda da önemlidir. Kriptologlar, veri çarpışmalarını en aza indirmek için uzun süre çalıştılar. Bu sayede verinizin platformlarda güvenli olduğunu biliyoruz peki ya kimliğiniz? GitHub ve Twitter’da aynı kullanıcı ismini alamadığınızda ve bu sosyal medya profilinizi paylaşmanızı zorlaştırdığında kızmıyor musunuz? Avatarınız Sandbox’tan Decentraland’a geçtiğinde aynı isim ve kimlikle mi geçiyor yoksa önceki dünyadaki tüm saygınlığınız bu geçiş sırasında kayboluyor mu? Handshake bu soruna, blok zincir temelli DNS ve domain isimleri ile potansiyel bir çözüm sunar. Biricik bir domain ismine kriptografik şekilde sahip olarak herhangi bir platforma güvenli giriş yapabilir ve sanal dünyalar, oyun platformları, blok zincirler ve hatta web2 uygulamaları arasında dahi avatar kimliğinizi koruyabilirsiniz.
Blok Zincir Oyunlarında Veri Aracıları
Blok zincir oyunlarını eğlenceli kılmak ve uygun bir şekilde fonlamak için Chainlink aracıları tarafından geliştirilmiş VRF esasen gereklidir. VRF; gelişigüzel yaratılmış sanal çevrelerden olasılık oyunlarına, oyun geliştiricileri tarafından satılan maddelere kadar aklınıza gelebilecek herhangi bir şey için kullanılabilir. Tüm bunlar, insanların sürekli yer almak isteyecekleri dinamik ve heyecan verici Sandbox ekosisteminin önemli parçalarıdır. Oyun geliştiricileri kolaylıkla daha eğlenceli deneyimler yaratabilir ve kullanıcıalar da ne geliştiricler ne de oyun stüdyoları tarafından dolandırılmadıklarına güvenirler. Bu sayede insanların oynama isteği yükselir.
Chainlink aracıları ‘‘özel adaptörleri’’ sayesinde zincir üstü oyun ve Metaverse dünyasına sınırsız sayıda fazladan kullanım alanı getirebilir. Son zamanlarda Chainlink Filecoin ile bahsi geçen kullanım alanlarından bazılarını gerçekleştirmek için ortaklık kurdu. Chainlink artık herhangi bir geliştiriciye ihtiyaç duymadan veri depolanması için doğrudan Filecoin akımı için akıllı kontratlara izin verdi. Örneğin oyun geliştiricisi bunu haftalık lider tablosunu yayımlamak için kullanabilir. Aynı zamanda karakterini daha hızlı geliştirmek için tekrar eden görevleri Chainlink Keepers ile otomatikleştirebilirsiniz.
Metaverse Verisine Erişim
Büyük sanal dünya inşa ederken önemli sorunlardan birisi de süregelen tüm bu harika şeylerin kaydını nasıl tutacağındır. Ne kadar heyecan verici ve enerjik Sandboz ekosistemi o kadar zor takip edilir. Kripto DATA Ekonomi Endeksi bu soruna The Graph çözüm getirir: Bireysel kullanıcı hareketleri haricindeki neredeyse tüm Sandbox evreni The Graph aracılığıyla takip edilebilir. Açık kaynaklı proje olmasından ötürü Sandbox subgraph üzerinde hangi verinin kullanılabilir olduğunu görebilir hatta kendine özgü verilerin takibi için ayrı bir Graph düğümü yaratabilirsiniz. The Graph yıllardır denenmiş ve DeFi, Metaverse ve zincir üstü oyun uygulamalarında yıllardann beri kullanılmaktadır.
Kimlik avı, sahtekarlık ve DNS korsanlıklarını önlemek için URL'leri basit ve tanımlanması kolay hale getirmenin yanı sıra kriptografik anahtarlara bağlamak; sanal ortamları insanların zamanlarını geçirmeleri için çok daha kolay ve güvenli bir yer haline getirir.
*Bu yazı, ilgili ‘‘Titans of DATA’’ makalesinin Türkçe çevirisi olup yer alan herhangi bir ifade hiçbir yatırım tavsiyesi içermemektedir. Bu çevirinin oluşturulma amacı Türk kripto para topluluğunda DATA Ekonomi Endeksi ile kullanım alanları hakkında farkındalık yaratmaktır.