Merkeziyetsiz finans veya kısaca DeFi; bankacılık, yatırım uzmanlığı ve ticaret hizmetlerini gölgede bırakmak amacıyla blok zincir üzerine inşa edilmiş araç ve hizmetleri kullanarak geleneksel finans yapısını ortadan kaldırmayı amaçlayan ve hızla büyüyen bir sektördür. Bugün dahi neredeyse tüm geleneksel finans hizmetinin bir DeFi alternatifi mevcut, her geçen günle birlikte de bir yenisi daha piyasaya çıkıyor. Bu metinde DeFi’nin başlangıcına, temel kullanım alanlarına, geleneksel finans ile karşılaştırılmasına ve gelecekteki potansiyeline değineceğiz.
DeFi’nin Başlangıcı
Kripto ekosistemindeki her şey gibi DeFi’nin de hayatımıza girişi Bitcoin ile başladı. Bitcoin öncelerde merkeziyetsiz, kişiden kişiye dijital ödeme ağı olarak tasvir edilmişti. Bu düşünce günümüzde de geçerliliğini korusa da şu an için Bitcoin, daha çok değer saklama aracı olarak görülmektedir. Bu nedenle ekosistem içerisinde hem daha esnek hem de geleceği şekillendirme ihtimali daha yüksek bir protokole ortam sağladı: Ethereum. Ethereum, Bitcoin’den farklı olarak kendi üzerine çeşitli protokol ve uygulamaların inşa e dilmesine izin verdi ve bu da aslında DeFi’nin yükselişini sağlayan ana etmen oldu. Ethereum’u telefonunuzun iOS veya Android işletim sistemi gibi hayal ederseniz DeFi, ana ekranınızda var olan mobil uygulamalar olarak düşünülebilir. İkinci, ilk olmadan var olamaz.
DeFi’nin En Yaygın Kullanım Alanları Nelerdir?
Borç Alma & Verme: DeFi Pulse’a göre borç alma ve borç verme protokolleri, DeFi alanında en sık kullanılan uygulamalardır. Borç vericiler varlıklarını bir akıllı sözleşmeye yatırır, bu sayede varlıklarını borç alınabilir hale getirirler. Karşılığında ise faiz geliri elde ederler. Borç alacak olanlar, en temel haliyle açıklamak gerekirse, borç alacakları miktardan daha fazla teminat yatırmalı ve aldıkları borcun gösterdikleri teminata oranını belirli bir düzeyin üstünde tutmalıdırlar. Tüm bu olaylar aracı olarak akıllı sözleşme varlığında ve herhangi bir 3. partinin katılımına ihtiyaç duyulmadan gerçekleşmektedir.
Stablecoins (Sabit kripto paralar): Değeri herhangi başka bir varlığa göre ayarlanan ve bu sayede oynaklığının azaltılması amaçlanmış kripto varlıklardır. Sıklıkla değerleri Amerikan Doları (USD) veya Euro (EUR) ile eşleştirilmiştir ve tüm DeFi ekosistemi boyunca oldukça yaygın bir kullanım alanına sahiptir.
DEX (Merkezisyetsiz Borsa): Merkezi bir otoritesi olmadan işleyen dijital varlık ticaret platformlarıdır. Genellikle bir likidite havuzunun içinde takas edilen token çiftlerinin fiyatlarını belirlemek için bir formül kullanan AMM (Otomatik Piyasa Yapıcı) olarak karşımıza çıkar.
Getiri Madenciliği (Yield Farming): Bir akıllı sözleşme tarafından otomatik olarak temin edilen kazanç için dijital varlıkların kilitlenmesini temel alır. Bunun en yaygın örneği, likidite havuzuna yatırılan bir token çiftiyle likidite madenciliği yapılmasıdır. Geliri likidite havuzundaki takaslardan elde edilir ve likidite sağlayıcıları arasında paylaştırılır.
Türevler: Değeri, altta yatan varlığın değerine kıyasla ölçülen bir çeşit finansal enstrümandır. En yaygın örnekleri sürekli takas, opsiyon ve swap piyasalarıdır. Bu sayede olağan dışı ticaret stratejilerinin çok yönlü kurum ve yatırımcılar tarafından yürütülmesine olanak tanır.
Popüler bir benzetmeye göre bu kullanım alanlarından her biri ‘‘lego parçası’’ olarak görülmelidir. DeFi protokollerinin açık uçlu ve izne gerek duymayan doğası gereği aynı lego takımlarında yapabileceğiniz gibi bu parçaları da istediğiniz gibi dizebilirsiniz. Bu sayede DeFi kullanıcıları için etkili ve yaratıcı finansal ürünler ortaya çıkarır.
DeFi’nin Merkezi Finanstan Farkı Nedir?
DeFi ile merkezi finans arasındaki temel bir fark, 3. bir organizasyonun bulunmamasıdır. Merkezi finans herhangi bir işlemi tamamlamak için bir aracıya ihtiyaç duysa da DeFi ekosisteminde bu görev akıllı sözleşmelerce sağlanır. DeFi aynı zamanda izne bağlı değildir.. Yani isteyen herkes, dünyanın herhangi bir yerinden ve günün herhangi bir anında kullabilir. Merkezi finansta kullanıcılar; sistemde yer almak için kaydolmalı, KYC gereksinimlerini tamamlamalı ve en sonunda da onaylanmalıdırlar. Son farklılık ise varlıkların emanet statüsüdür. DeFi’de kullanıcılar kendi varlıklarından ve onun güvenliğinden tamamen kendileri sorumludur. Merkezi finansta ise kullanıcıların yerine varlık emaneti kurumlara aittir.
DeFi Nasıl Genişliyor?
Son 18 aydaki DeFi büyümesi dikkat çekici! Bunu hesaplamak için kullanılan birçok yol olsa dahi en sık kullanılan metod akıllı sözleşmelerde kilitli varlıkların Amerikan Doları cinsinden değerinin hesaplanmasına dayalı TVL’dir (Kilitli Toplam Bakiye).
Şu an için kümülatif olarak en yüksek TVL değeri borç alma & verme protokollerinde saklıdır. Ancak bu gelecekte değişebilir ve değişecektir de. DeFi ekositeminin adı çok hızlı değişmesi nedeniyle bilinir ve anaparanın sıklıkla yeni teşvik fırsatlarıni takip ettiği artık kanıtlanmıştır. DeFi yatırımı ve/veya inşası konusunda en büyük zorluklardan birisi ortamın çok çabuk değişmesidir.
DeFi Nasıl Yatırım ve Yatırımcı Çekiyor?
Global faiz oranlarının tarih boyunca görülen en düşük seviyede olması ve DeFi’nin cezbedici oranlar sunması, doymak nedir bilmeyen yatırımcıların talebine neden oluyor. Çoğu yatırımcı ve kurum için standart faiz enstrümanı, ABD 10 yıllık hazine tahvilleri, yıllık 1.5% kazanç getirirken DeFi protokollerinde stabil koinlerin yıllık getirisi bu oranın neredeyse 3 - 4 katı. İnovasyon ve yenilikçilik potansiyelini göz önüne alan bazı yatırımcı ve kurumsallar DeFi’de hisse senedi yatırımı da yapmaktadır. Bu anlaşmalar genellikle OTC adı verilen yolla gerçekleştirilir. OTC; her iki tarafın da üzerinde anlaştığı koşulların halka açık bir işlem ile gerçekleştirilmesine dayanır. Index DAO’nun 2.25 milyon değerinde $USDC stabil koini toplyıp kendi tokeni olan $INDEX sattığı OTC anlaşması buna bir örnektir.
DeFi’nin Gelecek Potansiyeli
DeFi protokollerinin ortaya koyduğu ürün-piyasa uyumu ve finansal hzimet endüstrisi piyasa büyüklüğü göz önüne alınırsa geleceği oldukça parlak! Dünyanın her yerinden sadece bir akıllı telefon ve internet bağlanıtısı ile erişilebilen, merkeziyetsiz, şu anda kullanımda olan her bir finansal enstrümana alternatif bir yapı hayal edin. Evet, önümüzde aşılması gereken engeller ve geçilmesi gereken tümsekler var ancak DeFi’nin hiç şüphesiz momentum kazanarak ilerleyen bir hareket olduğu gerçeği ile karşı karşıyayız.
Index Coop ile ilgili daha fazla bilgi için lütfen ziyaret edin:
Discord | Twitter | Website | Türkçe Makale
*Bu yazı, ilgili Index Coop makalesinin Türkçe çevirisi olup yer alan herhangi bir ifade hiçbir yatırım tavsiyesi içermemektedir. Bu çevirinin oluşturulma amacı Türk kripto para topluluğuna Index Coop ve ürünleri hakkında farkındalık yaratmaktır.