DATA Club Serisi #3: Livepeer İncelemesi
Livepeer, Merkeziyetsiz İnternet İçin Nasıl Video Altyapısı Geliştiriyor?
Livepeer; video canlı yayınları kod çevrimi için altyapı sağlamak için başlamış bir protokoldür. Pahalı bulut hizmetleri kullanmaya veya kendi kocaman global altyapınızı oluşturmanıza gerek kalmadan video bazlı ürünler oluşturmayı kolaylaştırıp ucuzlaştırır. 2021 boyunca Livepeer’ın kod çevrimi (transcoding) hizmeti büyümesi çeyrekler arası 50%’yi aştı. Telif hakkı ihlalleri veya sınıflama için içerik bulmanın otomatikleştirilmesi adına farklı video işleme hizmetlerini araştırmaktalar.
Transcoding (Kod Çevrimi) Nedir?
Video hesapları, tüm İnternet trafiğinin yaklaşık 80%’ini karşılar. Video kodlayıcıları; videoların kolaylıkla sıkıştırılabilmesine, İnternet içinde dolaşımının kolaylaştırılmasına ve video içeriğini alacak tüm cihazlarla uyumlu hale getirecek formatlara dönüştürülmesine olanak sağlar. 1970’li yıllardan bu yana bulunmuş ve kullanılmış video kodlayıcılarının birçok örneği bulunmaktadır. Tüm kodlayıcılar videoları standart formatlara dönüştürebileceğinden farklı algoritmalar ile iç içe geçiş bulunur. Bu kodlayıcılardan her birinin kuvvetli yanları olduğu kadar zayıf karınları da mevcuttur. Örneğin bazılarında video kalitesi veya veri sıkıştırma konularında eksiklik varken ötekilerin zayıf kaldığı yönleri arasında gereken programlama kaynağı miktarı veya hız gösterilebilir.
Farkında olun veya olmayın, her gün transcoding’i kullanmaktasınız. Instagram, Twitch, Youtube veya herhangi başka bir sosyal medya uygulamasında canlı yayın izlerken kullandığınız cihazın tipi ne olursa olsun izlediğiniz videonun herkes tarafından görülebilir olması adına arka planda sürekli bir transcoding işlevi görülmektedir. Muhtemelen farkında dahi olmadan kod çeviricilere işlerini yaparken yardım ettiniz, ediyorsunuz ve edeceksiniz. Videonuz yavaş yükleniyor ve piksel piksel izlemenize neden oluyorsa video ayarlarınızı değiştirirsiniz; bu da videonun kod çevriminin ayarlarının da değişeceği anlamına gelir. Transcoding; asıl video üreticisine herhangi bir ek yük olmadan içeriğin daha fazla erişilebilir ve daha fazla keyif verici olmasını sağlar.
Web3 Video Altyapısı İnşa Etme
Livepeer; transcoding ve canlı yayın hizmetlerini kullanıp içerik üretmek amacıyla açık protokol yaratmaktadır. Bu hizmetlerin sağlanmasını kolaylaştırarak Livepeer; herkesin rekabetçi fiyatlarla katılabileceği ve bu sayede müşterilerin kati bir hizmet sağlayıcısına bel bağlamalarına gerek bırakmayacak açık bir pazar oluşturmaktadır. Ayrıca müşterilerin protokol üzerindeki Livepeer düğümleri arasında kolayca geçiş yapmalarına olanak tanır. (Bu geçişler merkezi bulut hizmetleri arasında yapılsa yüksek beceri gerektirir.) Benzer hizmetleri sunan AWS Live Streaming and Google Cloud Transcoder Web2 şirketlerinin ücretleri ise çok daha yüksektir. Livepeer’ın düşük fiyatlarının sebebi ise çoktan piyasaya sunulmuş ancak yeteri kadar kullanımda olmayan donanımların daha fazla kullanımı sağlamasıdır. Bunun başarılı bir örneği, GPU için Livepeer düğüm optimizasyonudur.
Dakika başına AWS ücretlendirmesi
Dakika başına Livepeer ücretlendirmesi
Kaliteye bağlı olarak Livepeer dakika başı ücretlendirmesi, AWS’ye kıyasla 30%’dan fazla daha düşüktür. Belirtmemiz gereken bir konu bu fiyatların Livepeer.com’un ücretleridir. Livepeer.com, Livepeer Inc tarafından Livepeer ağı için aracı görevi olarak ve bu ağa geliştiricilerin daha kolay bağlanması için işletilir. Diğer Livepeer düğüm fiyatlatı ise farklılık gösterebilir.
Basit video kodlaması ile birlikte Livepeer düğümleri; otomatik içerik tespiti, güne gününe transkriptler ve bilgisayar vizyonu gibi başka değerli görsel işlemleri de sağlamaktadır. Merkezi bulut altyapılara kıyasla rekabetçi pazarı ve birçok video hizmetlerini bir arada sunması sayesinde Livepeer; daha uygun maliyetli ve daha kolay ölçeklenebilir hale gelir. LPT staking algoritması, düşük gecikme zamanını doğrudan teşvik ederek Livepeer’ın merkeziyetsiz ağının de facto uç işlem ağı gibi davranmasını sağlar. Bu sayede yayıncıların içerik yüklemesi, kullanıcıların indirmesi ve transcoding eyleminin daha yakınlaşmasıyla Livepeer hizmetleri; merkezi bulut servislere karşın daha rekabetçi olur. Çok sayıda uygun maliyetli özelliklerin varlığı ile Livepeer; COVID-19 pandemisinin başlangıcıyla beraber Nisan 2020’de piyasaya sürülen PlayDj canlı konser uygulması gibi uygulamalar aracılığıyla 70 milyar dolar değerindeki yayıncılık endüstrisini parçalamaya devam ediyor. 2027 itibariyle yayıncılık endüstrisinin 800 milyar dolara ulaşması beklenmektedir; makine oöğrenme otomasyonu gibi servislerin eklenmesiyle beraber Livepeer trilyon dolarlık endüstrileri domine etmeye hazırlanıyor.
‘‘Livepeer ekonomi ve ideolojisi, üreticiler tarafından yönlendirilen yayın pazarının gereklerini çokça karşılayacaktır. Zamanını ve eğlencesini paraya dönüştürmeyi, izleyicileriyle güçlü ilişkiler kurmayı amaçlayan içerik üreticileri; reklamlarla desteklenmiş büyük teknoloji firmalarının yayıncı platformlarına üşüş ediyor.’’ Livepeer Yol Haritası’ndan
Peki Livepeer ile birlikte canlı yayın uygulamaları nasıl çalışır? Livepeer’ı kullanan ve Broadcasters adı verilen uygulamalar, videoların kod çevrimleri için Orchestrators’lara ihtiyaç duyar. Orchestrators işi bireysel transcoding server’larına dağıtır. Çoğu Orchestrators bu işi tamamlamak adına kendi kod çeviricilerini kullanır. Transcoder’ların doğrudan Livepeer ağına bağlanmalarına gerek bırakmadan ve bir Orchestrator’a sahip olmadan da ETH kazanmalarına olanak tanıyan livepool.io gibi bazı Orchestrators Bitcoin ve Ethereum gibi PoW zincirlerindekine benzer bir umumi havuzu kullanır. Daha kolay olmasına karşın bir havuza katılmak kendi Orchestrator’ınıza sahip olmaktan daha az kazançlıdır. Orchestrators’lerin Ethereum tam düğümlerini çalıştırması gerektiğine karar verdikten sonra dahi Orchestrators tüm havuz ücretlerini Transcoder’lardan düşer.
Livepeer açık pazar modelinin faydalarından biri az kullanılmış işlemci kaynaklarına olanak tanıyarak Broadcasters fiyatlarını ucuzlatır. Bu sebeple Filecoin ve Livepeer, hem Filecoin depolaması hem de Livepeer kod çevrimi ile aynı anda $FIL ve LPT kazanarak daha güçlü ve dengeli ağ kurmak için ortak madencilik programı başlattılar. Filecoin ve Livepeer GPU’nun farklı parçalarını kullanır. Ortak madencilik programı da hem madenciler için ağların daha karlı olmasını hem de daha yüksek performansa sahip olması için mevcuttur. Bu gibi sinerjik entegrasyonlar, merkezi olmayan altyapıyı kullanmanın faydasını gösterir; fiyatlandırma, performans ve kullanılabilirlik açısından merkezi altyapıdan daha rekabetçi ve nihayetinde daha iyi hale getirilmesinde büyük rol oynar.
Filecoin entegrasyonunun üzerine diğer merkezsiz teknolojilerin de eklenmesiyle Livepeer; örneğin Brave Tarayıcı’nın Google’ın YouTube’unu dağıtması gibi mevcut uygulamalara alternatif oluşturmasına yardımcı olur. Amazon gibi bir bulut sağlayıcısı bir saatlik canlı yayın için 3$ ücret keser. Uygun bir iş modeli olmayan girişimler/start-up’lar için bu derecek yüksek altyapı masrafı; kullanıcı verilerinin satılmasını, reklam yazılımı haline gelmesini ve hatta işin tamamen sonlanmasını zaruri kılmaktadır. Livepeer kullanıcı ve kullanıcı verilerini güvende tutarken onların daha başarılı olmaları için uygulanabilir bir seneçek sunmaktadır.
Tokenomikler
Aldıkları transcoding hizmeti için Broadcasters’lar $ETH olarak komisyon öder ancak bu komisyonların yeteri düzeye gelmesine kadar olan süre içerisinde staking ödülleri, düğümleri teşvik etmek amacıyla doğrudan protokol tarafından ödenir. $LPT stake edenler hem Orchestrators’lardan staking ödülleri hem de $ETH olarak protokol gelirinden pay kazanırlar. Bu dağılımı belirleyen Orchestrators’lardır bu nedenle herkes Orchestrator’un protokol içindeki payını ve keseceği komisyonu görüp ona göre staking işlemine başlamada özgürdür. Böyle bir gelir dağılımı şeması mevcutken herhangi başka bir Orchestrator’a bağlı kalmaktansa kendi düğümünüzü çalıştırmanız çok daha karlı olur.
Orchestrators’ların yapacağı iş stake edecekleri (hem kendilerinin hem de müşterilerinin) $LPT miktarıyla, gecikme zamanlarının düşüklüğüyle ve yaptıkları işin kalitesiyle doğru orantılıdır. Kısacası Orchestrators’ların stake ettiği $LPT miktarı arttıkça ekonomik bant genişlikleri ve elde edecekleri $ETH gelirine ilave olarak kazanacakları $LPT enflasyon ödülleri de artacaktır.
Staking Ödülleri
Protokol içinde toplam stake edilecek miktara oranla stake edenlerin miktarına bağlı olarak staker’lar ödül kazanır. Enflasyon hızı ise toplam stake edilmiş $LPT miktarına bağımlıdır. Düşük stake ödül yüksek enflasyon demektir ve bu sayede ağda bulunup staking’e katılmamış kişilerin ellerindeki token miktarı görece azaltılır. Yüksek staking ödülleri yani düşük enflasyon hızı ise protokolün büyük çoğunluğunun çoktan staking!e katıldığını ve bu nedenle daha fazla teşviğe ihtiyaç olmadığını simgeler.
Protokol Komisyonları
Broadcasters tarafından ödenen komisyon tutarları piksel başına Wei olarak paylaştırılır. Orchestrators kendilerinin düzenleyeceği videolar için piksel başına ücreti belirlemede özgürdürler yani yüksek çözünürlükte bir video kodunu çevirme sırasında daha fazla para kazanabilirler. Livepeer Broadcasters’lardan Orchestrators’lara para akışını sağlamak için zincir dışı mikro ödeme sistemi ile periyodik zincir üstü para dağıtım mekanizmalarını kullanır. Bu aslında birden fazla mikro ödemenin takip edilmesini sağlayan ödeme kanalı tarzının bir benimsenmesidir.
Dünyadaki büyük merkezi bulut sağlayıcılarıyla rekabet edecek fiyatlar sunan Orchestrators’lar; Livepeer ağının benimsenmesi ve sunduğu hizmetlerin genişlemesini takiben her yıl milyarlarca dolar kazanabilirler. Livepeer ağında ödenen ortalama komisyon ücreti 2021 Ocak 2ç haftasında 58$ iken 2022 Ocak ilk haftasında 11,800$’a ulaştı. Bunun anlamı, ödenen komisyonların bir senede 200 katına çıkmasıdır.
Yönetişim
LIP-25 güncellemesini takiben Livepeer ağı yarı merkezi yönetişim statüsüne sahip oldu. Ana protokol ve sözleşmeler token oylaması ve akıllı sözleşmeler tarafından bir miktar regüle edilecek ancak asıl Livepeer ekibinin acil durumlara müdahele ve değişikliklerin işleme konması sırasında hala yönetişim sistemini etkisiz kılacak tam yetkisi bulunmaktadır. Yeni yönetişim sözleşmesi; kontrolün tamamen zincir üstü yönetişime devredilmesi ve Livepeer admin kontrolünün ortadan kaldırılmasını amaçlamaktadır. Halihazırda topluluğun farklı LIP önerilerine bakış açısını değerlendirmek adına ‘‘bağlayıcı olmayan bir ölçme sistemi’’ mevcuttur. Şu an için yetki konusunda herhangi bir bağlayıcılığı bulunmayan bu oylama sisteminin yakın zamanda yönetişim sözleşmesine eklenmesi, bu sayede de bağlayıcılığının oluşması planlanmaktadır. Livepeer ekibi en iyi oylama deneyimini sunmak için birden fazla oylama prosedürünü mercek altına almıştır.
Livepeer ekibinin uzun vadede başarısı ve LPT tokenin de kendi değerini oluşturması adına bu ilerleyerek gelişen yönetişim yapısı kritik rol oynamaktadır. Asıl kullanım alanı ve bu nedenle de değerinin kaynağı $LPT’nin bir ‘‘iş tokeni’’ olmasından kaynaklansa da asıl değeri Livepeer ağının kendisinden köken alır. Düğüm yöneticileri ve video yayıncılarının protokol yönetimindeki asıl hak sahipleri olduklarının garantilenmesi; kişilerin Livepeer’ın asıl kurucularına gerek duymadan bağlanıp geleceği inşa edebilecekleri, kredibilitesi nötr bir platform oluşumunu sağlar.
Livepeer ile ilgili daha fazla bilgi için;
Index Coop ile ilgili daha fazla bilgi için lütfen ziyaret edin:
Discord | Twitter | Website | Türkçe Makale
*Bu yazı, ilgili Titans of Data makalesinin Türkçe çevirisi olup yer alan herhangi bir ifade hiçbir yatırım tavsiyesi içermemektedir. Bu çevirinin oluşturulma amacı Türk kripto para topluluğuna Index Coop ve ürünleri hakkında farkındalık yaratmaktır.